ورشکستگی آبی

واقعيت آن است كه در چند دهه اخير بيشتر از توان و داشته‌هايمان منابع آب كشاورزي را خرج كرده و اكنون مانند افراد ورشكسته هستيم. اين در حالي است كه طبق تعاريف ارگان‌هاي بين‌المللي در زمينه توسعه پايدار، هيچ كشوري حق ندارد بيش از 40درصد منابع آب تجديد پذير را مصرف كند براساس اين تعاريف مصرف اين منابع كمتر از 20درصد كاملا ايمن، بين 20تا حداكثر 40درصد سقف مجاز و بيش از 40درصد به‌شدت بحراني است.

ميزان آب‌هاي تجديد‌پذير كشورمان در زمان تشكيل وزارت آب و برق توسط آمريكايي‌ها سالانه 132ميليارد متر مكعب برآورد شد اما هيچ وقت بررسي صورت نگرفت كه اين ميزان منابع آبي به قوت خود باقي‌مانده يا كاهش يافته است. اكنون نيز درحالي‌كه اين ميزان منابع آبي كاهش يافته وزارت نيرو حجم سالانه منابع آبي تجديد‌پذير را 115تا 120ميليارد مترمكعب و كارشناسان خبره اين ميزان را كمتر از 100ميليارد مترمكعب برآورد مي‌كنند.

مشكل اصلي آن است كه اگر حجم منابع سالانه تجديد پذير آب را رقم 132يا 100ميليارد متر مكعبي درنظربگيريم، در گذشته سالانه بيش از 85درصد منابع آب تجديد‌پذير را به جاي استفاده حداكثر 40درصدي مصرف كرده و با ولخرجي آب‌هاي سطحي و زير‌زميني پس انداز آب را از بين برده‌ايم. طي 35سال گذشته بيش از 150ميليارد مترمكعب از منابع آب‌هاي فسيلي و بخش عمده آب‌هاي شيرين را مصرف كرده‌ايم. همچنين هيچگاه برنامه‌ريزي براي مقابله با كمبود منابع آب نداشته‌‌ايم و با ساخت سدها به جاي توجه به تجديد‌پذيري آب همانند يك ماده اوليه تجديد‌ناپذير معدني يا نفت با آن برخورد و اين ماده حياتي را از حالت تجديد پذيري خارج كرده‌ايم كه اكنون چوب اين شيوه سياستگذاري را مي‌خوريم.

اگر بنابر تعاريف بين‌المللي عمل كرده وبا كاهش بارندگي مصرف را كمتر مي‌كرديم به اين سرنوشت دچار نمي‌شديم. با اين شرايط نسل بعد، نسلي سوخته از نظر آب خواهد بود و فارغ از اينكه آب را به چه بهايي تأمين كنند، قطعا قادر به كشاورزي نخواهد بود. بايد توجه مي‌كرديم كه اين كشور به‌خاطر نبود آب محدوديت توسعه كشاورزي داشته و نبايد شعارهاي غيرعملي و غيراجرايي مانند خودكفايي در توليد گندم، برنج، دانه‌هاي روغني و... را سر دهيم. بايد با روش‌هاي علمي بهره‌وري آب را به جاي استحصال آب افزايش دهيم. چاره آن است كه حداقل 40درصد از مصرف آب در بخش كشاورزي را كاهش داده و برنامه‌ريزي كنيم كه با روش‌هايي حداكثر توليد را از 60درصد باقيمانده فعلي منابع آب كشاورزي به‌دست آوريم.

• كارشناس حوزه آب